Opadająca stopa to objaw, który może znacząco ograniczyć sprawność ruchową i codzienne funkcjonowanie. Najczęściej wynika z uszkodzenia nerwów, chorób neurologicznych lub urazów. Jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań w terapii tego schorzenia jest orteza na opadającą stopę, znana również jako orteza AFO (ang. Ankle-Foot Orthosis). To specjalistyczne zaopatrzenie ortopedyczne pozwala na odzyskanie stabilności chodu i zapobiega dalszym powikłaniom. Kluczowym pytaniem, które zadają sobie pacjenci i ich bliscy, jest: kiedy należy rozpocząć stosowanie ortezy?

Czym jest opadająca stopa?

Opadająca stopa (z ang. foot drop) to zaburzenie polegające na niewłaściwej pracy mięśni odpowiadających za unoszenie przedniej części stopy. W efekcie pacjent ma trudność z uniesieniem stopy podczas chodu, co prowadzi do charakterystycznego „wlekania” jej po podłożu lub do konieczności nadmiernego unoszenia kolana (chód brodzący).

Problem może mieć podłoże:

• neurologiczne (np. uszkodzenie nerwu strzałkowego, stwardnienie rozsiane, udar mózgu),
• ortopedyczne (np. złamania, urazy),
• mięśniowe (np. dystrofie mięśniowe).

Zaburzenie to nie tylko utrudnia poruszanie się, ale również zwiększa ryzyko upadków i deformacji stawu skokowego.

Co to jest orteza na opadającą stopę?

Orteza na opadającą stopę to rodzaj stabilizatora ortopedycznego, który obejmuje goleń, staw skokowy i stopę. Jej podstawowym zadaniem jest utrzymywanie stopy w pozycji zgięcia grzbietowego, czyli takiej, która zapobiega opadaniu palców w czasie chodu. Dzięki temu pacjent może poruszać się w sposób bardziej naturalny, bez ryzyka potknięć i przeciążeń innych partii mięśni.

Wyróżniamy różne typy ortez na opadającą stopę, m.in.:

• sztywne (statyczne) – zapewniają pełną stabilizację,
• dynamiczne – wspomagają naturalny ruch stopy w trakcie chodzenia,
• z zawiasami – umożliwiają kontrolowane zgięcia i wyprosty stawu skokowego.

Dobór odpowiedniego modelu zależy od przyczyny schorzenia, poziomu osłabienia mięśni i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Kiedy należy zacząć używać ortezy na opadającą stopę?

Moment wdrożenia ortezy jest kluczowy dla skuteczności leczenia. Choć decyzję zawsze powinien podjąć lekarz prowadzący lub fizjoterapeuta, można wskazać sytuacje, w których rozpoczęcie korzystania z ortezy jest zalecane:

1. Wczesna faza zaburzenia chodu

W momencie, gdy pacjent zaczyna mieć trudności z unoszeniem przodostopia i utrzymaniem stopy w odpowiedniej pozycji, orteza może odciążyć mięśnie i nerwy, zapobiegając przeciążeniom i powstawaniu patologicznych wzorców chodu.

2. Po diagnozie uszkodzenia nerwu strzałkowego

W przypadkach porażenia nerwu strzałkowego (np. po urazie, operacji, długotrwałym ucisku) orteza może być zastosowana niemal natychmiast po postawieniu diagnozy, szczególnie jeśli występują wyraźne objawy opadania stopy.

3. W trakcie rehabilitacji neurologicznej

Pacjenci po udarze, z chorobami neurologicznymi czy po uszkodzeniach rdzenia kręgowego często korzystają z ortez w ramach kompleksowej rehabilitacji. Orteza w tym kontekście pełni funkcję zarówno zabezpieczającą, jak i wspierającą reedukację chodu.

4. W celu poprawy bezpieczeństwa poruszania się

Jeśli pacjent często się potyka, chód jest niestabilny i pojawia się ryzyko upadków, orteza może być kluczowym elementem zwiększającym bezpieczeństwo, nawet jeśli nie jest to rozwiązanie ostateczne.

5. Przy braku postępów w rehabilitacji funkcjonalnej

Gdy standardowe metody usprawniania (ćwiczenia, fizjoterapia) nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, orteza może stanowić konieczne wsparcie umożliwiające codzienne funkcjonowanie i dalszy rozwój terapii.

Jakie korzyści przynosi stosowanie ortezy?

Regularne korzystanie z ortezy AFO przynosi pacjentowi szereg korzyści funkcjonalnych i zdrowotnych, w tym:

• poprawa wzorca chodu – bardziej naturalne przemieszczanie się bez potrzeby unoszenia kolan na nienaturalną wysokość,
• redukcja ryzyka upadków – stabilizacja stopy zmniejsza szansę na potknięcia,
• zapobieganie deformacjom – dzięki właściwemu ustawieniu stopy można uniknąć przykurczów czy zmian w stawie skokowym,
• zmniejszenie bólu – redukcja przeciążeń może zmniejszyć dolegliwości bólowe w kolanach, biodrach i kręgosłupie,
• wzrost samodzielności – pacjenci często odzyskują możliwość poruszania się bez pomocy drugiej osoby lub kul.

Czy stosowanie ortezy ma ograniczenia?

Choć orteza na opadającą stopę to skuteczne rozwiązanie, nie zawsze jest odpowiednia. Przeciwwskazania lub ograniczenia mogą obejmować:

• znaczną sztywność stawu skokowego, która uniemożliwia prawidłowe założenie i użycie ortezy,
• zmiany skórne lub odleżyny w miejscach kontaktu z ortezą,
• brak współpracy pacjenta, np. w przypadku zaawansowanych zaburzeń poznawczych,
• sytuacje, gdy możliwa jest szybka regeneracja funkcji nerwów, a orteza mogłaby ograniczać aktywność mięśniową.

Dlatego każdorazowo konieczna jest indywidualna konsultacja z zespołem terapeutycznym.

Jak wygląda proces doboru i użytkowania ortezy?

Dobór ortezy powinien być dokonany przez specjalistę – ortotyka, lekarza rehabilitacji lub fizjoterapeutę. Proces ten zazwyczaj obejmuje:

1. Szczegółowy wywiad i badanie funkcjonalne – określenie przyczyny i stopnia opadania stopy.
2. Pomiary i dobór modelu – dopasowanie odpowiedniego typu ortezy do budowy ciała i potrzeb pacjenta.
3. Instruktaż zakładania i pielęgnacji – nauka bezpiecznego i komfortowego zakładania ortezy oraz zasad jej użytkowania.
4. Obserwacja i dostosowanie – monitorowanie efektów i ewentualne zmiany ustawień lub wymiana ortezy na inny model.

Co jeszcze wspomaga leczenie opadającej stopy?

Oprócz stosowania ortezy, kompleksowa terapia może obejmować:

• fizjoterapię ruchową – ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietowe stopy i poprawiające koordynację,
• elektrostymulację nerwów – pobudzanie mięśni do pracy przy pomocy impulsów elektrycznych,
• terapię manualną – mobilizacja stawów i tkanek miękkich,
• farmakoterapię lub leczenie przyczynowe – w zależności od etiologii schorzenia (np. leczenie neurologiczne, ortopedyczne),
• chirurgię ortopedyczną – w wybranych przypadkach może być konieczne chirurgiczne uwolnienie nerwu lub inne procedury korekcyjne.

Właściwy moment decyduje o skuteczności terapii

Rozpoczęcie stosowania ortezy na opadającą stopę w odpowiednim momencie może mieć decydujący wpływ na efekty leczenia. Im wcześniej zostanie wdrożona – przy realnej potrzebie – tym większa szansa na odzyskanie niezależności i komfortu życia. Orteza nie zawsze musi być rozwiązaniem na całe życie – w wielu przypadkach stanowi narzędzie wspomagające rehabilitację, prowadzące do odzyskania częściowej lub pełnej sprawności. Dlatego nie warto zwlekać z konsultacją, jeśli pojawiły się pierwsze oznaki trudności w unoszeniu stopy.